هوش مصنوعی در تمام زمینهها درحال گسترش است. اما کاربرد هوش مصنوعی در صنعت نظامی نگرانیهایی را به دنبال داشته است.
عدهای معتقدند که این روند منجر به ارزانی و آسانی کشتارهای دستهجمعی خواهد شد. همچنین یک ربات میتواند متعصبانهتر و بی رحمانهتر از انسانها عمل کند.
در این مقاله به بررسی تمام جوانب، کاربردها، مخالفان، موافقان و خطرناکترین اختراعات بشر پرداختهایم.
فهرست مطالب
هوش مصنوعی، یک دوست یا دشمن؟
سالهاست که شاهد هشدارهای مستقیم و غیر مستقیم بزرگان عرصه فناوری، درمورد هوش مصنوعی هستیم. افرادی مانند ایلان ماسک، مصطفی سلیمان، استفن هاوکینگ، بیل گیتس و… پیش از این، خطرات ناشی از گسترش هوش مصنوعی را گوشزد کرده بودند. تاکنون کاربردهای این فناوری در عرصههای مختلفی از قبیل کشاورزی، درمان سرطان، خودروسازی، بانکداری، فناوری اطلاعات، ساختمانسازی و… را در این بلاگ بررسی کردهایم. دیدیم که در تمام این موارد، هوش مصنوعی به دنبال ایجاد رفاه و نجات جان و مال انسانهاست. اما افکار عمومی به کاربرد هوش مصنوعی در صنعت نظامی، چندان خوشبین نیست. تاریخ شاهد جنگهای تن به تن و حملههای هسته ای، بیولوژیکی، رادیولوژیکی و شیمیایی بسیاری بوده است. اما کاربرد هوش مصنوعی در صنایع نظامی پدیدهی جدیدی است. کشورهایی از قبیل چین، آمریکا، بریتانیا، کانادا، روسیه، آلمان، نروژ، سوئد، فرانسه، اسرائیل، هند و… تقریبا دوشادوش هم درحال پیشروی در حوزه هوش مصنوعی در صنایع نظامی هستند. بنابر گزارشات مختلف، ابر قدرت بعدی جهان کشوری است که بروزترین فناوریها و بیشترین سهم را در بازار هوش مصنوعی در ارتش دارد.هوش مصنوعی (Artificial intelligence) چیست؟
هوش مصنوعی بر پایه رایانش ابری و کارتهای گرافیکی بنا شده است. برای آشنایی بیشتر با این فناوری، مقاله هوش مصنوعی در صنعت را مطالعه نمایید. در حال حاضر دو شرکت ارائه دهنده کارتهای گرافیکی Nvidia و AMD قویترین واحدهای پردازنده کارتهای گرافیکی (GPU) را در جهان تولید میکنند. بنا به تعریف جان مک کارتی:هوش مصنوعی، علم و مهندسی ساخت ماشین های هوشمند، به ویژه برنامه های کامپیوتری هوشمند است.هوش مصنوعی (AI) مجموعهای از کدهای برنامهنویسی شده است که کامپیوتر را قادر میسازد تا همانند یک انسان بیاندیشند، احساس کند و رفتار کند. در فناوری هوش مصنوعی، انسان در حال توسعه هوشی فراتر از هوش انسان است. چراکه دانشمندان به کامپیوتر میآموزند، چگونه مانند یک انسان و یا حتی بهتر از آن عمل کند، استدلال کند، یاد بگیرد، تصمیم بگیرد و راه حل ارائه دهد. هوش مصنوعی شامل زیر بخشهای متعددی از قبیل یادگیری ماشین، یادگیری عمیق، یادگیری زبان طبیعی و بینایی ماشین است که در مجموع موارد زیر را شامل میشوند:
-
- خودکارسازی وظایف.
-
- پردازش مجموعه دادههای پیچیده یا بزرگ.
-
- پیشبینی رفتار.
-
- علامتگذاری ناهنجاریها یا رویدادهای مورد علاقه.
-
- برچسب گذاری دادهها و تصحیح خطا.
خطرناکترین اختراعات نظامی با هوش مصنوعی
وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا در سال 2017 میلادی 7.4 میلیارد دلار برای هوش مصنوعی، دادههای بزرگ و رایانش ابری هزینه کرده است. همچنین کشور چین ادعا میکند که تا سال 2030 میلادی، تبدیل به ابرقدرت جهان در زمینه هوش مصنوعی در صنایع نظامی خواهد بود. تجزیه و تحلیل MarketsandMarkets نشان میدهد که ارزش بازار هوش مصنوعی در ارتش تا سال 2025 به 18.82 میلیارد دلار خواهد رسید. این اعداد و ارقام، در کنار ولع انسانها و رقابت موجود در عرصهی نظامی در میان کشورها، زمینهساز تولید و یا پیش تولید ابزارآلات نظامی خطرناکی شده است. حدود یک چهارم از افراد نخبه در جهان به سمت فعالیتهای نظامی جذب میشوند. این خود نشان دهنده میزان هوش و نبوغ به کار رفته در این تجهیزات است.میکرو پهپادهای قاتل:
دو پروژهی آمریکایی با نامهای اختصاری MAST و DCIST دست به دست یکدیگر دادهاند تا یکی از خطرناکترین اختراعات بشر را پایهریزی کنند. میکروپهپادهای قاتل به صورت خودکار پرواز کرده و تا 100 برابر سریعتر از انسانها واکنش نشان میدهد. این سرعت فوقالعاده منجر به حرکات اتفاقی میکروپهپاد شده و در نتیجه شکار آنها را غیرممکن میسازد. این میکروپهپادها مانند سایر ابزارآلات مجهز به هوش مصنوعی دارای سنسورهای مختلف و دوربینهایی جهت تشخیص چهره و اشیا میباشد. هر کدام از این سازهها دارای 3 گرم مواد منفجره هستند و میتوانند به سرعت هدف خود را از پای درآورند. این ابزارآلات قاتل به دلیل حجم بسیار کم و سرعت بالا، یکی از به صرفهترین راهها برای کشتار جمعی محسوب میشوند. در حال حاضر مخالفتهای بسیاری جهت مقابله با این رباتها در جوامع بینالمللی وجود دارد و تا حدودی راه تولید انبوه آن سد شده است.سربازان پیشرفته ارتش:
بنا به ادعای پنتاگون، سربازان سایبورگی در راه هستند. منظور از سربازان سایبورگی، سربازانی هستند که نیمی انسان و نیمی ماشین میباشند. در واقع این سربازان انسانهایی هستند که به وسیله استفاده از ماشین در بدن آنها، برخی از ویژگیهایشان ارتقا مییابد:-
- ارتقا شنوایی سربازان
-
- افزایش بینایی سربازان
-
- ارتقا قدرت بدنی سربازان با پوشیدن گجتهای خاص
-
- اتصال مغز به کامپیوتر جهت دریافت فوری اطلاعات و دستورات فرماندهان
فناوری رادار گریز:
رادارها یکی از مهمترین ابزارها برای دفاع از کشورها هستند. این فناوری جهت شناسایی اشیا متخاصم و برآورد اندازه و فاصله آنها کاربرد دارد. فناوری رادار گریز یکی از پرکاربردترین اختراعات جنگی است. چراکه میتوانند فرکانسهای فرستاده شده از سمت رادار را منحرف کند. درحال حاضر برخی از جنگندههای آمریکایی مجهز به یک سیستم رادار گریز فوق پیشرفته هستند که میتوانند پاسخ نبود جسم متخاصم را برای رادار ارسال کند. کاربرد هوش مصنوعی در این تلکنولوژی جنگی باعث میشود که با دریافت سیگنالهای رادیویی و فرکانسها، جواب نبود جسم را برای رادار دشمن بفرستند.رباتهای قاتل:
روباتهای قاتل، سیستمهای تسلیحاتی مستقلی هستند که میتوانند اهداف را بدون کنترل معنیدار انسان انتخاب کرده و به آنها حمله کنند. این بدان معناست که این سیستمهای تسلیحاتی قادرند تا از نیروی کشنده خود بدون دستور مستقیم اپراتور انسانی استفاده کنند. رباتهای قاتل میتوانند بر روی سیستمهای تسلیحاتی مختلفی از قبیل یک تانک جنگی، یک جت جنگنده یا یک کشتی جنگی اعمال شوند. اگرچه ادعا میشود که در حال حاضر هیچ ربات قاتلی به تولید انبوه نرسیده است، اما پیش سازههای آنها به وضوح در میان کشورهای مخلف مشهود است. شاید بتوان ربات مسلح SGR-1 که در مرز میان دو کره شمالی و جنوبی نصب است و یا پهپاد KARGU را که براساس تشخیص چهره شلیک میکند را نمونههای موجود این فناوری دانست.هوش مصنوعی در صنعت نظامی/ مخالفتها و موافقتها
هوش مصنوعی وارد دنیای نظامی شده است. تلخیه این حقیقت با دیدن رقابت شدید میان کشورها برای دستیابی به سلاحهای کشندهتر، بیشتر میشود. این دستاورد تاریخی موافقتها و مخالفتهای بسیاری نیز به دنبال داشته است. اگرچه که بنا بر گزارشات، مخالفتها راه به جای خاصی نخواهند برد.موافقان:
به گفته ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، هوش مصنوعی آینده دنیا را تحت تأثیر قرار خواهد داد و هر کشوری که بتواند در این زمینه پیشرو باشد، میتواند بر دنیا حکمرانی کند. وزیر دفاع آمریکا هوش مصنوعی را کلید برتری در صحنه آتی جهان دانست. همچنین دولت چین قصد دارد تا سال 2030 میلادی به کشور پیشرو در فناوری هوش مصنوعی تبدیل شود. آمریکا در سال 2018 واحد جدیدی به نام فرماندهی آینده ارتش (Army Futures Command یا AFC) تاسیس کرد که قرار است نقش هوش مصنوعی و تکنولوژی را در توسعه سلاحها تعیین کند. در مقالهای منتسب به ارتش اسرائیل آمده است که این کشور اعمال هرگونه محدودیت در تولید سلاحهای مجهز به هوش مصنوعی را یک تهدید علیه کشورش میداند. همچنین یک مقام ارشد در دفتر ریاست جمهوری آذربایجان نیز استفاده از پهپادهای انتحاری در جنگ اخیر غرهباغ را محترم دانسته است. به گفته برخی از بزرگان عرصه سیاست، کاربرد هوش مصنوعی در ارتش، نه تنها برای ارتش مفید است، بلکه میزان کشتار غیرنظامیان را کاهش میدهد.مخالفان:
گسترش هوش مصنوعی خطرات بسیاری را به همراه خواهد داشت و به همین دلیل نیز با مخالفتهای بیشماری مواجه شده است. به گفته آنتونیو گوتِرِس، دبیرکل سازمان ملل متحد:این سلاحها از نظر سیاسی غیرقابل قبول و از نظر اخلاقی منفور هستند و باید توسط قوانین بینالمللی منع شوند.در سال 2017، 116 مؤسس شرکتهای رباتیک و هوش مصنوعی از 26 کشور جهان در نامهای از سازمان ملل خواستار ممنوعیت جهانی تولید سلاحهای خودکار کشنده بودند. همانطور که در ابتدای مقاله نیز به آن اشاره شد، افرادی مانند ایلان ماسک، مصطفی سلیمان، استفن هاوکینگ، استیو ووزنیاک، بیل گیتس و… نیز نگران فراگیری هوش مصنوعی بوده و هستند. تاکنون بیش از 3000 کارشناس هوش مصنوعی، پارلمان اروپا، 20 برنده جایزه صلح نوبل و بیش از 160 رهبر مذهبی نیز خواستار ممنوعیت تولید سلاحهای خودمختار شدهاند. در سال 2018، حدود سه هزار و یکصد تن از کارکنان شرکت گوگل به دنبال اعتراض به همکاری این شرکت با پنتاگون برای تولید صلاحهای خودمختار و پروژه Maven اعتصاب کرده بودند. آنها خواستار خروج شرکت گوگل از کسب و کارهای مربوط به جنگ و تهیه، انتشار و اجرای سیاستهای شفافی مبنی بر عدم همکاری با پروژههای جنگی بودند. Fei-Fei Li، مدیر ارشد بخش رایانش ابری گوگل (Google Cloud) و سرپرست آزمایشگاه هوش مصنوعی (AI) در دانشگاه استندفورد نیز مخالفت خود را با این مسلئه حساس جهانی اعلام کرده است. سازمان ملل متحد در سال 2018 طی یک همایش یک هفتهای به دنبال تصویب قعطنامهای با هدف تحریم کاربرد جنگافزارهایی بر اساس هوش مصنوعی بود. اما کشورهایی از قبیل اسرائیل، آمریکا، روسیه، کره جنوبی، استرالیا و… راه تصویب آن را سد کردند. به دنبال آن ۷۵ سازمان دفاع از حقوق انسانی و ۳۲ کشور از ناکامی آن همایش ابراز ناراحتی کردند.
کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع نظامی
هوش مصنوعی به دلیل قدرت تصمیمگیری، خود تنظیمی، خود مختاری و خود فعال شوندگیاش جایگاه بالایی در دنیای رزم پیدا کرده است. شاید بتوان از انیگما (Enigma) به عنوان اولین استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نظامی نام برد. این دستگاه با 26 حرف الفبا برای ارسال ایمن پیامها رمزنگاری شده بود و در جنگ جهانی دوم توسط نیروهای آلمانی استفاده میشد. پس از مدتی مرکز شنود الکترونیک انگلستان (اولترا) با روش مهندسی معکوس، ماشین ضد انیگما با نام «bombe» را ساختند. شکل پیشرفته کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع نظامی را در موارد زیر شرح دادهایم:رباتهای هوشمند:
رباتهای هوشمند بدون سرنشین بسیاری در حال حاضر موجود هستند که در صنایع نظامی پا به پای انسانها فعالیت میکنند. این رباتها به مجموعهای از سنسورهای هوشمند مجهزند که محیط اطراف خود را مشاهده و درک کرده و سپس به صورت مستقل و یا با کمک انسانها تصمیم میگیرند. ویژگی کلی بسیاری از این رباتها مشابه یکدیگر است. اما در برخی از جزئیات از قبیل وزن، میزان ماندگاری شارژ و عبور از مکانهای صعبالعبور مثل ماسه، پله و… متفاوت هستند. به عنوان مثال همه آنها میتوانند وارد مکانهای کثیف، خطرناک و یا آلوده به انواع گازهای سمی و شیمیایی شوند و بسیاری از وظایف را بهتر از هر انسان دیگری به انجام برسانند. این وظایف میتوانند شامل شناسایی محیط، پاکسازی موانع، آتش نشانی، خنثیسازی مین، دفع مواد منفجره، حمل بارهای سنگین، تیراندازی، نارنجک اندازی، هدفگیری دقیق و… باشند. اکثر این رباتها مجهز به یک بدن ماجولار هستند. منظور از بدن ماجولار بدنی است که امکان نصب و حذف قطعات و تجهیزات مختلف روی آن وجود دارد. بنابراین میتوان به سرعت شکل و ماموریت این رباتها را بنا به نوع عملیات تغییر داد. از دیگر ویژگیهای برخی از این رباتها قابلیت شنود و ارسال تصاویر رنگی، سیاه و سفید، مادون قرمز یا دید در شب برای اپراتور خود، حتی با هزاران متر فاصله است. به عنوان مثال ارتش روسیه از ربات Uran-6 برای پاکسازی مکان تاریخی پالمیرا از مواد منفجره پس از آزادسازی منطقه از شر نیروهای داعش استفاده شد. طی این عملیات این ربات قادر بود تا حدود 3000 عدد از تجهیزات انفجاری دشمن از جمله مینها را خنثی کند. در بخش مراقبتهای بهداشتی جنگ، به طور کامل رباتهای جراح و جستجو و نجات را شرح دادهایم.امنیت سایبری:
پس از زمین، هوا و دریا یکی دیگر از عرصههای جدید جنگی، فضای مجازی است. به گونهای که یک شبکه هک متخاصم قادر است امنیت کل منطقه را به خطر بیاندازد. حملات سایبری میتوانند سیستمهای نظامی را هک کنند و باعث از دست رفتن اطلاعات حیاتی نظامی و ایجاد خسارات بیشمار شوند. سیستمهای مجهز به هوش مصنوعی از رایانهها، دادهها، برنامهها و شبکهها در برابر هرگونه دسترسی غیرمجاز و متهاجم محافظت میکنند. همچنین سیستمهای امنیتی وب، مبتنی بر هوش مصنوعی قادرند الگوهای حمله سایبری را ثبت کنند و بر این اساس ابزارهای ضد حمله را توسعه دهند.سیستمهای جنگی:
در حال حاضر کشورهای متعددی به دنبال استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نظامی خود هستند. استفاده از روزافزون از این فناوری در سکوهای زمینی، دریایی، هوایی و فضایی ارتشها کامل مشهود است. کاربرد هوش مصنوعی در تسلیحات نظامی باعث افزایش دقت، کارایی، هماهنگی، همافزایی و… در میان آنها میشود. و از طرفی به دلیل عدم نیاز به نیروی انسانی و تعمیر و نگهداریهای مداوم، هزینهها را در دراز مدت کاهش میدهد.لجستیک و حمل و نقل:
میتوان گفت که مسئله لجستیک یکی از مهمترین مسائل در تعیین موفقیت یا عدم موفقیت یک ماموریت نظامی است. شواهد نشان میدهد که هوش مصنوعی به زودی نقش مهمی در لجستیک و پشتیبانی در بخش نظامی ایفا خواهد کرد. حمل و نقل مهمات، اسلحهها، نیروها و کالاها بخش جدایی ناپذیری از یک عملیات نظامی موفق هستند. ادغام هوش مصنوعی با حمل و نقل باعث کاهش زحمات عملیاتی نیروهای انسانی و هزینهها میشود. همچنین هوش مصنوعی باعث میشود که ناوگان نظامی بتواند به سرعت ناهنجاریها را شناسایی کرده و خرابی قطعات را پیش بینی کنند. اخیراً، ارتش ایالات متحده آمریکا با شرکت رایانش ابری IBM همکاری کرده و پلتفرم هوش مصنوعی Watson را تولید نمودهاند. این پلتفرم برای کمک به شناسایی مشکلات و خرابیها و همچنین تعمیر و نگهداری خودروهای جنگی Stryker استفاده میشوند.شناسایی هدف:
هوش مصنوعی هواپیمای بدون سرنشین را قادر میسازد تا با خلبان خودکار به مکانهای از پیش تعیین شده پرواز کند و بر اساس فناوری تشخیص تصویر، هدفگیری را انجام دهد. این خود نشاندهنده میزان دقت به کار رفته در تولید هوش مصنوعی است. این ماشین هوشمند قادر است در محیطهای جنگی پیچیده و شلوغ، هدف موردنظر را به خوبی شناسایی کند. با استفاده از یادگیری ماشین در سیستمهای شناسایی هدف، توانایی آنها را برای شناسایی موقعیت اهدافشان بشدت بهبود مییابد. تشخیص و طبقهبندی اهداف توسط روباتهای مجهز به هوش مصنوعی و بینایی کامپیوتری مجهز به اینترنت اشیا صورت میپذیرد.-
- قابلیت پیشبینی رفتار دشمن
-
- پیشبینی شرایط آب و هوایی و محیطی
-
- علامتگذاری گلوگاهها و مکانهای آسیب پذیر خط تامین دشمن
-
- ردیابی و کشف اهداف
-
- ارزیابی رویکرد ماموریتها و استراتژیها و…